گودبرداری یا خاکبرداری شامل آن عملیاتی می‌شود که برای کندن زیر ساختمان‌ها ( پی ساختمان‌ها ) و دیوارهای متصل، لوله‌ها، پایه پل‌ها در محوطه ساختمان و … که معمولا با تجهیزات و ماشین آلات صورت می‌گیرد و ممکن است با دست هم اجرا شود گویند که طبق قرارداد گودبرداری بر طبق نقشه‌ها و دستورالعمل‌های دستگاه نظارت است. در لغت به معنای آن است که شامل تمام کارهایی که برای آماده سازی زمین و بهره برداری انجام می‌گیرد را خاکبرداری گویند که یک کار ژئوتکنیکی است.
چرا نیاز به گودبرداری است؟!
گودبرداری برای اهداف متفاوتی انجام می‌شود که در ادامه به بعضی از این موارد اشاره کرده‌ایم.
بدست آوردن خاک سفت و بکر.
پایین آوردن مرکز ثقل ساختمان.
قرارگیری فونداسیون در محل امن و دور از سیل و یخبندان.
مراحل گودبرداری ساختمان
دقیقا بعد از تحویل و تجهیز کارگاه برای اجرای فونداسیون باید به سراغ گودبرداری ساختمان رفت تا بستر مناسب فراهم گردد. که مراحل به شرح زیر می‌باشد. و حتما قبل از تنظیم قرارداد گودبرداری موارد زیر را در نظر بگیرید.
مراحل اداری اجرای گودبرداری
پس از دریافت پروانه ساختمان ابتدا باید با مراجعه به شهرداری نسبت به دریافت فرم مجوز گودبرداری اقدام کنید.
رفتن به اداره گاز منطقه جهت قطع انشعاب گاز ساختمان.
به تأیید رساندن مهندس ناظر و مهندس مجری ساختمان.
دریافت معرفی به سازمان نظام مهندسی جهت تأیید فرم.
دریافت تأیید سازمان نظام مهندسی نسبت به نقشه‌های ساختمان.
دریافت مجوز نهایی گودبرداری
کنترل‌های فنی مهندسی طراح
بررسی صحت اطلاعات املاک مجاور اخذ شده توسط صاحب کار از شهرداری
انجام ارزیابی اولیه خطر گود و تکمیل چک لیست ارزیابی خطر گودبرداری
ارائه گزارش طراحی و نقشه‌های اجرایی ایمنی گودبرداری
حضور در جلسه مشترک در محل احداث ساختمان
کنترل‌های فنی مهندسی ناظر
تکمیل فرم درخواست صدور مجوز شروع عملیات ساختمانی.
تهیه گزارش ارزیابی خطر گود در حین اجرا.
کنترل و بررسی گزارش طراحی، نقشه‌های اجرایی ایمنی گودبرداری و دستورالعمل‌های اجرایی تهیه‌شده توسط طراح
اقدامات اولیه قبل از شروع گودبرداری
مهندس اجرا، مهندس ناظر و سایر عوامل فنی حاضر در پروژه، باید نسبت به مراحل گودبرداری ساختمان و چگونگی ساخت قطعات سازه آگاه باشند.
انتخاب روش تخریب باید با دقت انجام پذیرفته و عملیات تخریب ساختمان پروژه تحت نظارت مهندس ناظر انجام پذیرد.
در صورت امکان، مکان دیگری را برای سکونت ساکنین ساختمان‌های مجاور پیش‌بینی و آنجا را تخلیه نمود.
ساختمان‌های مجاور از لحاظ احتمال نشست مورد بررسی قرار گرفته است و در صورت لزوم مقاوم‌سازی گردند.
بایستی از آبیاری غرق آبی باغچه‌های مجاور جلوگیری به عمل آید.
خطوط انتقال از قبیل آب، برق، گاز و … شناسایی و در عملیات گودبرداری موارد ایمنی لازم برای آن‌ها اعمال گردد.
نکات ایمنی در هنگام گودبرداری
عملیات تخریب و گودبرداری تحت نظارت مهندس ناظر یا دستگاه نظارت، توسط مجری شایسته صورت پذیرد
به‌طور روزانه آمار کارگران کارگاه ثبت گردد
همواره افسر ایمنی در تمام مراحل گودبرداری ساختمان حضور داشته باشد
سیستم اعلام خطر به‌طور مناسب نصب گردد
گودبرداری به‌صورت مرحله‌ای به شکلی که در نقشه‌های اجرایی آمده با استفاده از ماشین‌آلات مخصوص یا روش دستی انجام پذیرد
در حین گودبرداری باید روش‌های مرحله‌ای طراحی‌شده عیناً اجرا گردد
در هیچ مرحله‌ای از گودبرداری و اجرای سازه نگهبان نباید دیواره گودبرداری برای مدت زمان طولانی رها گردد و مراحل گودبرداری ساختمان به‌سرعت انجام گردد
سازه‌های اطراف و سازه‌های نگهبان پیوسته مورد بازرسی قرار بگیرند
بازرسی پیوسته دیوار گود از لحاظ وجود و یا نشت رطوبت بسیار اهمیت دارد
استقرار وسایل نقلیه ( سنگین و سبک )، تجهیزات کارگاهی از قبیل کانکس و تجهیزات در نزدیکی گود ممنوع است. این فاصله بسته به جنس خاک گود و وزن وسایل مستقر متغیر می‌باشد و توسط طراح و با تأیید مهندس ناظر تعیین می‌گردد
کارگاه از نظر روشنایی در شب می‌بایست تحت پوشش کامل بوده و در زمان تعطیلی کار نیز بازرسی دیواره‌های گود انجام پذیرد
گودبرداری هنگام بارش سنگین و یا سیلاب محلی بهتر است انجام نگیرد
اجرای سازه‌های نگهبان توسط افراد کارآزموده انجام پذیرد
همواره باید وقوع حادثه را قریب‌الوقوع دانست و آمادگی امدادرسانی به نیروهای مصدوم احتمالی را در حین گودبرداری داشت
انواع گودبرداری
بهتر است که قبل از اینکه به تنظیم قرارداد گودبرداری بپردازید انواع آن را بشناسید.
گودبرداری حفاظت شده یا گودبرداری مهاربندی شده:
در شرایطی که برای اجرای عملیات عمرانی پس از حفاری نیاز به پایدارسازی گود باشد، مهندس طراح روشی برای پایدارسازی گود انتخاب می‌کند که این‌گونه گودبرداری‌ها، حفاظت‌شده نامیده می‌شوند.
گودبرداری حفاظت نشده یا گودبرداری مهاربندی نشده:
در شرایطی که جنس خاک، پارامترهای خاک، عمق گودبرداری (کم‌عمق) و عدم وجود ساختمان‌های مجاور ( عدم وجود سربار بر گود ) باعث پایدار ماندن گود بعد از گودبرداری شود، در این صورت نیازی به اقدامی جهت پایدار ماندن گود نمی‌باشد. این‌گونه گودبرداری‌ها، گودبرداری حفاظت نشده نامیده می‌شوند.
نمونه قرارداد پیمانکاری گودبرداری
در یک قرارداد گودبرداری شرایط و قانون‌های مختلفی وجود دارد که در ادامه‌ی این مقاله به بررسی جز به جز آن پرداخته‌ایم.
در این قرارداد که در ابتدا موضوع قرارداد درج شده است و پس از آن به ترتیب موارد زیر قرار دارد که در هر ماده موارد مختلف ثبت می‌شود.
ماده 1 – در این ماده طرفین قرارداد ثبت می‌شود.
ماده 2 – در این ماده اسناد، مدارک و سوابق قرارداد ثبت می‌شود.
ماده 3 – در این ماده مبلغ قرارداد ثبت می‌شود.
ماده 4 – در این ماده نحوه پرداخت ثبت می‌شود.
ماده 5 – در این ماده مدت قرارداد ثبت می‌شود.
ماده 6 – در این ماده تعهدات پیمانکار ثبت می‌شود.
ماده 7 – در این ماده تعهدات کارفرما ثبت می‌شود.
ماده 8 – در این ماده موارد فسخ قرارداد ثبت می‌شود.
ماده 9 – در این ماده دوره تضمین قرارداد ثبت می‌شود.
ماده 10 –در این ماده سایر موارد قرارداد ثبت می‌شود.
ماده 11 – در این ماده نسخه‌های قرارداد ثبت می‌شود.
ماده 12 – در این ماده اقامتگاه و اطلاعات تماس طرفین ثبت می‌شود.
اسناد و مدارک قرارداد گودبرداری
در قرارداد گودبرداری حداقل مدارک مورد نیاز برای تنظیم در ادامه آورده شده است.
قرارداد حاضر – نقشه و مشخصات فنی – همه‌ی دستور کارهایی که در حین اجرا توسط کارفرما یا دستگاه نظارت ابلاغ می‌گردد. – آیین نامه حفاظتی کارگاه‌های ساختمانی و مبحث 12 مقررات ملی ساختمان در ارتباط با رعایت موارد مربوط به عملیات گودبرداری و حمل و نقل و تخلیه خاک که بدون ضمیمه کردن جز اسناد قرارداد می‌باشد.
نکات حقوقی قرارداد گودبرداری
در قرارداد گودبرداری پیمانکاری که برای گودبرداری ساختمان انتخاب می‌شود، باید برخی نکات حقیقی و حقوقی را رعایت کند که از اهمیت بیشتری برخوردار است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
پیمانکار موظف است همه‌ی ماشین آلات مورد نیاز برای اجرای عملیات را تدارک ببیند. به عنوان مثال از این نوع ماشین آلات می‌توان به لودر – بیل مکانیکی – کامیون – جرثقیل و … اشاره کرد.
پیمانکار موظف است به مقداری که اعلام شده و در قرارداد ذکر شده از طرف کارفرما گودبرداری نماید. ( در صورت کمتر یا بیش‌تر برداشتن از حجم تعیین شده، هر اتفاقی بیفتد، تمامی هزینه‌ها به عهده پیمانکار می‌باشد. )
پیمانکار اجازه‌ی این را ندارد که بدون اطلاع کارفرما موضوع قرارداد را به شخص دیگری واگذار کند.
از شهرداری حتما باید قبل از گودبرداری پروانه ساختمان تهیه گردد تا پیمانکار بتواند با مجوز به حمل خاک بپردازد.
اگر نیروهایی که پیمانکار بر سر کار می‌آورد از تجربه‌ی کافی برخوردار نباشند، ضررهای پیش آمده به مسئولیت پیمانکار می‌باشد.
اگر هنگام گودبرداری و خاکبرداری به اتفاقات غیر منتظره مانند برخورد به آثار تاریخی و باستانی مواجه شدید باید به کارفرما و نیروهای انتظامی اطلاع دهید.
در صورت بروز هر گونه مشکل و حادثه‌ای که به بیمارستان کشیده شود و به نقص عضو و یا فوتی به دنبال داشته باشد، مسئول تامین خسارات ناشی از حوادث خود پیمانکار است و این موضوع از نظر حقوقی درگیر کارفرما نمی‌شود.
مسئولیت بروز هر گونه اتفاق مالی و جانی به ساختمان‌های اطراف به عهده پیمانکار است و خسارت آن را مستقیما توسط پیمانکار پرداخت می‌شود.
کارفرما از بابت مواردی که بایستی در اختیار پیمانکار بگذارد، حق دریافت هیچ گونه وجهی را نخواهد داشت.
پیمانکار طبق دستور کارفرما باید از دیوارهای املاک مجاور فاصله بگیرد که این فاصله را کارفرما تعیین می‌کند.
نکات جانبی قرارداد گودبرداری
در تنظیم قرارداد گودبرداری نکات مختلفی وجود دارد که به صورت خلاصه اشاره کرده‌ایم.
هنگام تنظیم قرارداد، ابتدا باید طرفین قرارداد به طور دقیق و تعیین شده و رابطه آن‌ها با یکدیگر کاملا مشخص گردد.
حضور نمایندگان قانونی اشخاص حقوقی ضرورت دارد.
حتما مدارک احراز هویت یکدیگر از طرفین کارفرما و پیمانکار باید بررسی شود و یک نسخه از خود باید به یکدیگر دهند.
مبلغ قرارداد که توسط پیمانکار پیشنهاد داده می‌شود بسته به نوع قرارداد متفاوت می‌باشد که به صورت تکنیکال هزینه‌ی تهیه مصالح، هزینه‌های بالاسری، سود پیمانکار، منابع انسانی، تجهیزات و … در نظر گرفته می‌شود.
نحوه پرداخت با جزییات آن باید در متن قرارداد نوشته شود.
مدت قرارداد از بحث برانگیزترین موضوعات همیشگی بین کارفرما و پیمانکار بوده است که معمولا باعث دعوا و اختلاف می‌گردد. روز شروع انجام کار، روز پایان کار، تعطیلات رسمی و غیر رسمی و رخدادهایی از این قبیل حتما باید بررسی شود چون مشاهده شده است که برای همین موضوعات، اختلافات شدیدی رخ داده است. در بعضی موارد در قرارداد شما می‌توانید نحوه جریمه پیمانکار را نیز تعیین کنید که شرایط و قوانین کار را روان و آسوده می‌کند. ( سعی کنید روزهای مشخص عاشورا، عید نوروز و مراسماتی از این دسته به طور جدا و مشخص در ضمیمه قرارداد ذکر شود. )
موارد فسخ قرارداد به طور معمول شامل موارد تاخیر در شروع پروژه، واگذاری پیمانکاری به شخص دیگری، غیبت غیر موجه در حین عملیات و یا عدم اجرای دقیق تعهدات قراردادی و قانونی می‌باشد.
مدت دوره تضمین قرارداد پس از اتمام کار که به تایید کارفرما و دستگاه نظارت رسیده است، 2 برابر مدت زمان قرارداد است البته که در صورت نبود نقص در کار انجام شده مبلغ 10 درصد حسن انجام کار و سپرده حسن انجام تعهدات با تقاضای پیمانکار مسترد خواهد شد.
هر قراردادی اعم از قراردادهای پیمانکاری باید حداقل به تعداد طرفین در نسخه‌های متحد الشکل تنظیم می‌گردد. توجه داشته باشید که کپی قرارداد امضا شده در محاکم قضایی ارزش قرارداد اصلی را نخواهد داشت پس حتما مدرک را “ کپی برابر اصل است ” کنید.
مبلغ قابل پرداخت، در ازای هر متر مربع خاکی می‌باشد که مبلغ، حاصلی از ضرب طول و عرض و ارتفاع است. همچنین هزینه بارگیری و حمل و نقل نیز در ازای هر مقدار خاک مشخص می‌شود. ( در صورتی که حمل و نقل نیز به عهده پیمانکار باشد. ) البته چون ممکن است قیمت‌ها تغییر کند، در قراردادهای خاکبرداری 25 درصد را برای تغییر در قیمت و تفاوت قیمت در نظر می‌گیرند.
سخن آخر
همانطور که بیان شد، برای ساختن واحدی جدید، شرایط، عملیات و کارهای متعددی باید در کنار هم انجام شود تا بتوانید یک عملیات عمرانی را به اتمام برسانید که گودبرداری جز پایه‌ترین این عملیات محسوب می‌شود که بنا به هدف‌های مختلفی انجام می‌شود مانند تخریب یک ساختمان فرسوده، ایجاد کانال، مخازن زیرزمینی، حفاظت از فونداسیون در برابر یخبندان و احداث پارکینگ می‌باشد. توجه داشته باشید که عمل گودبرداری خطرات بسیاری دارد و شدیدا توصیه می‌شود که در این زمینه از کارشناسان خبره مشورت گرفته شود تا به شما علاوه بر خود عملیات گودبرداری، در تنظیم قرارداد گودبرداری به شما کمک کنند تا در آینده دچار مشکل نشوید و از ضررهای جبران ناپذیر نیز جلوگیری کنید.
