جدول استاندارد لوله‌های فولادی یکی از مهمترین اطلاعاتی است که در ساخت لوله و اتصلات فولادی باید به آن توجه شود. در این مقاله به بررسی استاندارد‌های مختلف لوله‌های فولادی و انواع آن (لوله فولادی مانیسمان، لوله فولادی درزدار و لوله گالوانیزه) می‌پردازیم. شما می‌توانید برای دریافت اطاعات بیشتر و پاسخ به نیاز خود و دریافت PDF استانداردهای لوله‌های فولادی با ما همراه باشید.

استاندارد لوله‌های فولادی

تولید و کیفیت هر یک از انواع لوله‌ها به وسیله استانداردهایی خاص مشخص می‌شود. این استانداردها معمولاً، کارخانه‌ای، ملی، منطقه‌ای و بین المللی هستند و معانی مختلفی دارند. برای مثال استاندارد لوله‌های آهنی یا فولادی ملی توسط متخصصین هر کشور مشخص می‌شود و در اختیار تولید کنندگان قرار می‌گیرد. اما استاندارد لوله‌های آهنی بین المللی به وسیله کارشناسان عضو بین المللی استاندارد تعیین می‌شد و یک توافق کلی و همگانی محسوب می‌شود.

به طور معمول استانداردها به بخش اختیاری، توصیه‌ای و اجباری دارند که تنها عدم رعایت استاندارد اجباری موجب بروز مشکلات جدی می‌گردد و استاندارد توصیه‌ای نیز می‌تواند روی کیفیت لوله و لوله کشی تأثیر بگذارد.

از طرف دیگر رعایت کردن این استانداردها در اتصالات لوله نیز اهمیت زیادی دارد. معمولاً ضخامت، وزن، جنس و رعایت این استانداردها می‌تواند بر قیمت اتصالات فلزی تأثیر مستقیم بگذارد و کیفیت آن را نیز تا حدود زیادی تعیین کند. معمولاً از لوله‌های فولادی به وفور برای انتقال آب و مایعات، همچنین خطوط لوله کشی گاز و فاضلاب استفاده می‌شود. از آنجایی که این لوله‌ها استحکام و مقاومت بالایی در برابر آسیب دارند و نسبت به شرایط محیطی نیز مقاوم هستند، در سیستم لوله کشی آب و فاضلاب بسیار کاربرد دارند.

مهم ترین موضوعی که روی کیفیت لوله‌ها تأثیر می‌گذارد، رعایت استاندارد تعیین شده برای لوله‌های فولادی است. کلیه لوله‌های فولادی در تمام دنیا باید بر اساس استانداردهای مشخصی تولید شوند. به طول معمول در اغلب این استاندارد سازی‌ها معیارهای مشخص شده از سوی کشور آمریکا تعیین می‌شود. اما کلیه کشورهای معتبر از جمله موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی در ایران نیز استانداردهای مشخصی برای تولید انواع لوله فولادی دارند. استانداردهای معین شده از سوی این کشورها معمولاً با علائم اختصاری مشخص می‌شود.

علائم اختصاری انجمن‌های تعیین کننده استاندارد

مفهوم استاندارد	علائم اختصاری استاندارد
موسسه تحقیقات استاندارد صنعتی ایران	ISIRI
استاندارد گاز ایران	IGS
استاندارد نفت ایران	IPS
انستیتو نفت آمریکا	API
انجمن آزمایش و تهیه مواد آمریکا	ASTM
انجمن گاز آمریکا	AGA
انجمن استاندارد تولید کنندگان	MSS-SP
موسسه ملی استاندارد آلمان	DIN
موسسه استاندارد انگلیس	BSI
استاندارد صنعتی ژاپن	JIS
استاندارد اروپا	EM

1- استاندارد لوله‌های فولادی API 5L

این استاندارد معمولاً برای لوله‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که بیشتر در صنایع نفت و گاز استفاده می‌شوند. استاندارد لوله‌های فولادی API 5L مربوط به موسسه نفت آمریکا است. معمولاً این لوله‌های گریدهای مختلفی دارند و در اندازه‌های متفاوت هم به صورت درزدار و هم بدون درز تولید می‌شوند.

2- استاندارد لوله‌های فولادی ASTM A53

این استاندارد مخصوص لوله‌هایی فولادی است که در خطوط پتروشیمی‌ و پالایشگاه استفاده می‌شوند. گرید این لوله‌ها با A و B مشخص می‌شود. لوله‌هایی که با A مشخص می‌شوند، معمولاً انعطاف و استحکام کششی بیشتری نسبت به گرید B دارند. به علاوه مقدار کربن موجود در لوله‌هایی با استاندارد A معمولاً کمتر است و سختی کمتری دارد.

3- استاندارد لوله‌های فولادی ASTM A179

این استانداردهای لوله‌های فولادی برای وضعیت‌هایی استفاده می‌شود که قرار است لوله در برابر دماهای بالا قرار بگیرد. این لوله‌ها که معمولاً به لوله‌های آتش خوار نیز معروف هستند، برای ساخت انواع بویلرهای حرارتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. کم بودن درصد کربن در این لوله‌ها موجب شده تا انعطاف بالایی داشته باشند.

4- استاندارد لوله‌های فولادی ASTM A333

نوع دیگری از لوله‌های فولادی که برای دمای پایین مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این لوله‌ها می‌توان در دماهایی پایین تا منفی 45 درجه سانتی گراد استفاده کنید. این لوله‌ها گریدهای متفاوتی دارند و برخی از آن‌ها در دسته لوله‌های کربن استیل و برخی دیگر در دسته لوله‌های فولادی آلیاژی قرار دارند. این لوله‌ها معمولاً قطرهایی از حدود 4/1 تا 48 اینچ دارند.

5- استاندارد لوله‌های فولادی ASTM A312

در ساخت این نوع از لوله‌ها که به آن لوله‌های استنلس استیل نیز گفته می‌شود، مقداری زیادی کروم و نیکل استفاده شده است. از همین رو این لوله‌ها در برابر خوردگی و پوسیدگی بسیار مقاوم هستند. از طرف دیگر این لوله‌ها استحکام بالایی در برابر دماهای بسیار بالا و بسیار پایین دارند. این لوله در گریدهای مختلفی تولید می‌شود و رایج ‌ترین گریدهای مورد استفاده در این لوله‌ها گریدهای 304، 316، و 321 هستند.

استاندارد لوله مانیسمان

لوله‌های مانیسمان نوع دیگری از انواع لوله‌ها هستند که با روشی متفاوت نسبت به لوله‌های درزدار تولید می‌شوند. برای تولید این لوله‌ها معمولاً به جای ورقه‌های فولادی، از شمش فولاد استفاده می‌گردد. از همین رو روی سطح لوله‌های مانیسمان یا بدون درز هیچ جای جوش یا در زیر وجود ندارد. به طور معمول برای مشخص کردن ضخامت انواع لوله مانیسمان از پارامتری به نام schedule استفاده می‌شود. این پارامتر رده لوله را مشخص می‌کند. از طرف دیگر برای نشان دادن استاندارد لوله مانیسمان از جنس فولاد، معمولاً از علامت اختصاری استاندارد‌های ASME استفاده می‌شود.

Schedule درواقع نشان دهنده ضخامت دیواره لوله است که مستقیماً بر ابعاد داخلی و وزن لوله نیز تأثیر می‌گذارد. از طرف دیگر این مقیاس عامل مهمی بر فشار داخلی لوله است و به همین دلیل در انتخاب لوله در شرایط مختلف محیطی تأثیر زیادی دارد.

موضوع دیگری که باید در مورد استاندارد لوله‌های مانیسمان بدانید، عوامل مؤثر بر قیمت این لوله‌ها است. به طور معمول قیمت لوله مانیسمان با رده لوله ارتباط مستقیم دارد. هر چقدر رده لوله بالاتر باشد، ضخامت و وزن آن بیشتر است. برای مثال لوله‌های مانیسمان رده 80 قیمت بالاتری نسبت به لوله‌های رده 40 دارند. از طرف دیگر قیمت اتصالات مانیسمان نیز با توجه به نوع و ضخامت آن متفاوت هستند. یکی از ویژگی‌های مهم لوله کشی با لوله‌های مانیسمان این است که باید همراه لوله مانیسمان حتماً از اتصالات مانیسمان استفاده کنید. این کار از ایجاد زنگ زندگی و آسیب به سیستم لوله کشی جلوگیری می‌کند و نقش مهمی بر کیفیت نهایی لوله کشی دارد.

مطالب پیشنهادی:
لوله مانیسمان چیست؟ انواع و کاربرد لوله مانیسمان
اتصالات مانیسمان (بدون درز) چیست و چه کاربردی دارد؟

استاندارد لوله‌های فلزی مانیسمان معمولاً طول، عرض، ضخامت و همه ویژگی‌هایی این لوله‌ها را تعیین می‌کند. سپس این ویژگی‌های مشخص شده در یک جدول مشخص و با استفاده از علائم اختصاری و کوتاه شده روی محصول درج می‌شود تا افراد در زمان خرید و بررسی قیمت لوله مانیسمان تمام این ویژگی‌ها را مد نظر قرار دهند. در ادامه می‌توانید با برخی از استانداردهای لوله مانیسمان آشنا شوید.

استاندارد لوله درزدار

لوله‌های درزدار به نوعی از لوله‌های فولادی گفته می‌شود که برای تولید آن‌ها از ورق‌های فولادی استفاده می‌شود. سپس این ورقه‌ها به شکل استوانه حالت می‌گیرند و با استفاده از جوشکاری لبه‌های ورقه فولادی به هم جوش می‌خورد. به طور معمول لوله‌های درزدار به دو روش مقاومت الکتریکی و ذوبی الکترونیکی انجام می‌شود و لازم است که برای این لوله‌ها از استانداردهای مشخصی پیروی شود. وزن و ضخامت لوله از عوامل مهمی‌ هستند که بر قیمت لوله درزدار مؤثر هستند.

یکی از مهم ‌ترین استاندارد لوله‌های فلزی درزدار مربوط به ابعاد آن است. ابعاد لوله‌های درزدار باید مطابق با استاندارد ASME B16.9 تولید شود. از طرفی آلیاژ لوله نیز طبق استانداردهای ASTM A403, A234, A420 مشخص می‌شود. رعایت این استانداردها در اتصالات لوله درزدار نیز اهمیت زیادی دارد. از طرف دیگر ضخامت و وزن این اتصالات می‌تواند عامل مهمی ‌باشد که بر قیمت اتصالات درزدار مؤثر است. برای مثال سه راه جوشی یکی از رایج‌ ترین انواع اتصالات مورد استفاده در سیستم لوله کشی است که باید استاندارد ابعادی آن باید مطابق با ASME B16.9 تولید شود.

مطالب پیشنهادی:
لوله درزدار چیست؟ تفاوت لوله درزدار و لوله بدون درز
اتصالات جوشی درزدار و سیاه درزدار چیست؟

استاندارد لوله گالوانیزه

لوله‌های گالوانیزه به نوعی از لوله‌ها گفته می‌شود که مقاومت و استحکام بالایی در برابر عوامل محیطی دارد. در شرایط عادی قرار گرفتن لوله‌های فلزی و فولادی در برابر رطوبت عوامل محیطی موجب آسیب و ایجاد پوسیدگی در لوله می‌گردد. برای برطرف کردن این مشکل لوله‌ها را در استخری از فلز روی مذاب فرو می‌برند. به همین جهت یک لایه از فلز روی، سطح لوله را می‌پوشاند و از آن در برابر خوردگی، پوسیدگی و زنگ زدگی محافظت می‌کند.

معمولاً لوله‌هایی که به روش گالوانیزه گرم تولید می‌شوند مقاومت بالاتری نسبت به لوله‌های تولید شده به وسیله گالوانیزه سرد دارند. اما به هر حال زمانی که پوشش روی سطح لوله آسیب ببیند، احتمال زنگ زدگی و خوردگی همچنان در لوله وجود دارد. اما اگر فرایند گالوانیزاسیون به خوبی انجام شود و لوله نیز در شرایط مناسبی باشد حتی تا ۱۰۰ سال نیز لوله بدون هیچ مشکلی کار خواهد کرد.

مطالب پیشنهادی:
لوله گالوانیزه چیست؟ معرفی انواع لوله گالوانیزه
 اتصالات گالوانیزه چیست؟| انواع و کاربرد اتصالات گالوانیزه

یکی از نکاتی که باید در مورد استاندارد لوله گالوانیزه و سایر انواع لوله‌ها بدانید این است که رده بندی این استانداردها به سه دسته تقسیم می‌شود. شما با مشاهده این علائم اختصاری روی محصول می‌توانید درجه استاندارد بودن محصول را متوجه شوید و بدانید که در کدام دسته بندی استانداردهای لوله قرار دارد.

STD: استاندارد
XS: فوق استاندارد
XXS: فوق استاندارد دوبل

توجه داشته باشید که هر چقدر کیفیت لوله گالوانیزه بیشتر باشد و استانداردهای معتبرتری برای تولید آن استفاده شود، قیمت لوله گالوانیزه نیز بیشتر خواهد شد. موضوع دیگری که باید در مورد این لوله‌ها بدانید این است که لوله گالوانیزه باید در کنار اتصالات گالوانیزه مورد استفاده قرار بگیرد. این کار موجب ارتقای کیفیت لوله کشی و عدم ایجاد مشکلات بعدی و خوردگی در سیستم لوله کشی می‌شود. معمولاً قیمت اتصالات گالوانیزه نیز به توجه به ضخامت، کیفیت و برند آن مشخص می‌شود و رعایت استانداردهای از پیش تعیین شده در تولید آن اهمیت زیادی بر کیفیت اتصالات دارد.

برای دانلود استاندارد لوله‌های فولادی PDF کلیک کنید.

سوالات متداول

استاندارد انواع لوله معمولاً چطور تعیین می‌شود؟
برای تعیین استاندارد انواع مختلف لوله‌ها معمولاً کارشناسان کارخانه‌های، ملی، منطقه‌ای و بین المللی قوانین را تعیین می‌کنند.

کدام کشور بیشترین استانداردهای مربوط به لوله را تعیین می‌کند؟
اغلب استانداردسازی‎‌های لوله از سوی کشور آمریکا تعیین می‌شود، موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران نیز استانداردهای مشخصی برای تولید انواع لوله دارند.

استاندارد لوله شامل چه اطلاعاتی است؟
کلیه اطلاعات مربوط به طول، عرض، ضخامت و همه ویژگی‌های لوله‌ها در استانداردهای مربوط به آن مشخص می‌شود.

رده‌های مختلف استاندارد چطور مشخص می‌شوند؟
رده‌های مختلف استاندارد شامل استاندارد STD)) ، فوق استاندارد (XS) و فوق استاندارد دوبل (XXS) هستند.

جمع بندی

در این مقاله به بررسی استانداردهای لوله‌های فولادی پرداختیم و به معرفی انواع کاربردی آن، که لوله‌های فولادی با آنها شناخته می‌شوند آشنا شدیم، همچنین استاندارد لوله‌های فولادی مانیسمان، درزدار و گالوانیزه رسد شد و پروتوکول‌های اصولی هر یک از انواع لوله فولادی مورد بحث قرار گرفته شد. در انتها، pdf جامع برای پاسخگویی به نیاز مجریان و سازندگان این حوزه قرار دادیم.